Edukacja, także akademicka, jest w Polsce teoretycznie bezpłatna. Teoretycznie, ponieważ ile naprawdę kosztują studia przekonał się każdy młody człowiek, planujący kontynuować naukę w szkole wyższej. Trzeba gdzieś mieszkać i coś jeść, trzeba dostać się na miejsce zajęć, trzeba kupić za coś podręczniki i inne niezbędne pomoce naukowe. A co z tymi studentami, których rodziców nie stać na opłaty za ich naukę? Pozostaje rezygnacja z edukacja na rzecz pracy albo łączenie łączenie jej ze studiami.
Trzecią opcją są stypendia socjalne, ale sposób ich przyznawania i wysokość sprawiają, że część młodych ludzi rezygnuje z ubiegania się o nie już na starcie. A przecież rolą stypendiów socjalnych jest właśnie umożliwienie nauki osobom w gorszej stuacji finansowej. Obecna ustawa o stypendiach nie daje realnej pomocy, ale może to robić po wprowadzeniu pewnym – logicznych! – zmian.
Pomoc materialna dla studentów – problemy
Spójrzmy, jak wygląda sytuacji przykładowego kandydata na studenta. Jest to młody człowiek, który świetnie radzi sobie z nauką na poziomie szkoły średniej, właśnie przygotowuje się do matury. Wybrał już kierunek, na który chciałby się dostać oraz uczelnię, na której chciałby studiować. Ma duże szanse, aby zrealizować swój cel.
Jednak sytuacja materialna jego rodziców nie jest najlepsza. Uprzedzają, że nie będą w stanie pomagać mu finansowo przez kilka lat edukacji. Niestety, wymarzona szkoła znajduje się w dużej odległości od miejsca zamieszkania, nie ma on możliwości codziennego dojeżdżania na zajęcia. Jednak chce on studiować właśnie na tej uczelni i na tym kierunku…
Czas na jedną z najtrudniejszych decyzji w dotychczasowym życiu.
Czy powinien znaleźć pracę, dzięki której opłaci koszt utrzymania się na studiach? Ale to ryzyko, że nie starczy mu czasu i sił na naukę?
Czy lepiej poszukać podobnego kierunku na uczelni w okolicy i pozostać w domu rodzinnym?
A może po prostu pogodzić się z faktem, że nie może kontynuować nauki i iść do pracy?
Najlepszym rozwiązaniem, jakie mogłoby przyjść maturzyście do głowy, jest ubieganie się o stypendium socjalne.
Pierwszym problemem jest sam dostęp do informacji. W szkole średniej wielu młodych ludzi po prostu nie wie, że taka opcja w ogóle istnieje. System stypendialny jest słabo rozreklamowany, wielu studentów słyszy o nim po raz pierwszy dopiero w trakcie nauki.
Druga przeszkoda to procedury związane ze składaniem wniosków o stypendium. Komu przysługuje stypendium socjalne? Jakie są dostępne rodzaje stypendiów dla studentów? Formularze są często bardzo skomplikowane, ich dostarczenie do sekretariatu wymagać może wystawania w wielogodzinnych kolejkach pod drzwiami sekretariatu. Na dodatek procedury są różne w zależności od uczelni. Ilość „papierków” i przepisów może przerazić i zniechęcić.
Trzeci problem to wysokość stypendium socjalnego. Bardzo często okazuje się, że przyznana pomoc nie wystarczy nawet na podstawowe potrzeby. Stypendium socjalne zaczyna pełnić rolę kieszonkowego dla osób, które i tak stać na studiowanie. Mniej zamożni studenci znów pozostają w tyle.
Czwarty problem to czas, w jakim wypłacane są stypendia studenckie. Wniosek można złożyć najczęściej dopiero po wpisaniu na listę studentów. Od jego rozpatrzenia do pierwszego przelewu mijają całe tygodnie a nawet miesiące. Co w tym czasie ma robić student? Gdzie ma mieszkać, za co kupić jedzenie i książki? Powodem do rezygnacji ze studiów jest często niestety fakt, że pomoc materialna przychodzi za późno.
Żeby student mógł zająć się studiami
Obecny system stypendiów socjalnych jest więc nieskuteczny, nie pomaga bowiem osobom, które tej pomocy potrzebują.
Młody, zdolny człowiek często czuje się wręcz nieswojo, prosząc o wsparcie. Niewykluczone że zostanie posądzony o lenistwo czy niezaradność – dlaczego nie może po prostu znaleźć pracy i studiować, jak wielu jego kolegów?
Chyba już czas, abyśmy przestali wymagać od młodzieży tak wiele.
Zdobycie wykształcenia powinno być częścią życia inteligentnego nastolatka, nie wyczynem, wymagającym poświęcenia kilku pięknych lat życia na gonitwę między szkołą a pracą.
To prawda, że wiele osób potrafi pogodzić te dwie rzeczy i zdobyć wykształcenie. Pytanie tylko, , jak wielkim stresem jest okupiony taki tytuł licencjata, inżyniera czy magistra?
Ile problemów zdrowotnych czy psychicznych powoduje stres i brak snu, nieprawidłowe odżywianie i przepracowanie?
Ile zdolnych osób przerywa edukację, bo nie jest w stanie pogodzić jej z koniecznością zarabiania?
Studia powinny być czasem poświęconym nauce, ale także wypełnionym życiem towarzyskim i realizacją hobby i pasji. Jeśli czas przeznaczony na naukę zostanie poświęcony pracy, ma to wpływ właśnie na edukację. Student „zakuwa”, byle zdać, bo przecież jutro trzeba iść do pracy. A przecież nie każdy kierunek można pogodzić z zarabianiem. Zresztą nawet te nieco mniej wymagające kierunki i przedmiotu wymagają przecież wiele czasu dla opanowania materiału.
Godzenie edukacji z pracą może powodować, że studenci tracą pasję do nauki, poświęcając się obowiązkom.
Co trzeba zmienić w polskim systemie stypendialnym?
Wprowadzenie zmian nie jest wcale aż tak trudne. Wystarczy posłużyć się logicznym myśleniem, uwzględniając dobro studenta, ale i wygodę pracowników uczelni.
Podstawowe kwestie do zmiany to:
- Lepsza informacja o istnieniu stypendiów socjalnych.
- Przejrzyste, jednolite zasady przyznawania stypendiów.
- Proces wnioskowania o stypendia prowadzony on-line, bez konieczności wizyty w sekretariacie.
- Szybka informacja o wysokości przysługującego świadczenia.
- Wypłata stypendium w terminie umożliwiającym funkcjonowanie bez konieczności poszukiwania pomocy u rodziny lub zapożyczania się.
Ważną kwestią jest także sama wartość pomocy materialnej udzielanej studentom. Obecnie trwają konsultacje społeczne na temat reformy systemy stypendialnego. Jej wynikiem ma być między innymi zwiększenie środków na stypendia socjalne prawie dwukrotnie! Pozwoli to pobierać je większej liczbie osób i w wyższych kwotach – nawet o kilkadziesiąt procent większych niż obecnie. To już jest niebagatelna suma, która wielu kandydatom otworzy drogę do wymarzonego kierunku i pozwoli na skupienie się na edukacji i innych aspektach życia studenckiego.
