Cel reformy stypendialnej

Co może zmienić się na lepsze?

System stypendialny w Polsce ma istnieć po to, żeby każdy student, bez względu na jego i jego rodziny sytuacje finansową mógł podjąć studia na dowolnym kierunku w dowolnym mieście w kraju. Jedynym zmartwieniem młodych dorosłych, którzy decydują się po maturze na kontynuowanie zdobywania swojego wykształcenia maja być ich wyniki z egzaminów, nie analiza czy ich rodzina może sobie pozwolić na finansowanie ich studiów.

Pomoc ma obejmować te osoby, które są zdolne i spełniają wymogi studiowania, ale nie mogą wybierać z pełnej puli uczelni i kierunków z uwagi na brak środków finansowych. Stypendia mają też służyć docenieniu wyników w nauce osiąganych przez najlepszych studentów.

Z jednej strony dostęp dla każdego, kto chce i ma predyspozycję do kontynuowania nauki po maturze, z drugiej nagroda dla najlepszych studentów. To podstawowe założenia systemu stypendiów socjalnych i stypendiów merytorycznych.

Niestety, obecny system pomocy materialnej studentom zawiera wiele luk i nie spełnia tych założeń. Przez to nie jest odpowiednim narzędziem do walki z dyskryminacją ekonomiczną i pomocy osobom gorzej sytuowanym. Po prostu – nie jest skuteczny.

Rola stypendiów w procesie edukacji

Stypendia w Polsce funkcjonują od 1991 roku. Powinny one odgrywać  ważną rolę społeczną. Sprawiają, że kandydaci na studia pochodzący z bogatszych i biedniejszych rodzin mają bardziej wyrównane szanse w dostępie do szkół wyższych. Pozwalają na dostęp do edukacji osobom zdolnym, niezależnie od stanu finansów. Często są to osoby pochodzące z mniejszych miejscowości, które nie są ośrodkami akademickimi, z rodzin, w których nie ma tradycji zdobywania wyższego wykształcenia, z grup o ograniczonym dostępie do edukacji. Dbanie o to, żeby każdy zdolny młody dorosły miał możliwość wyboru kierunku i miejsca studiowania, rozwoju swojej wiedzy i umiejętności w trakcie trwania studiów i zakończenia ich z jak najlepszymi wynikami jest ważne dla społeczeństwa oraz dla gospodarki. Stypendia są podstawowym narzędziem umożliwiającym walkę z nierównościami finansowymi i społecznymi między studentami i kandydatami na studia.

Co się zmieni?

Wysokość stypendiów

Podstawowym celem reformy jest umożliwienie podejmowania studiów wyższych wszystkim osobom, które przejdą pozytywnie proces rekrutacji.Na drodze do wykształcenia nie powinna stać sytuacja finansowa kandydata i jego rodziny. Brak możliwości edukacji dla osób w gorszej sytuacji finansowej jest formą dyskryminacji, na którą nie ma miejsca w nowoczesnym, sprawiedliwym systemie edukacji wyższej.Chcemy, aby każdy zdolny młody człowiek mógł podjąć studia, niezależnie od pojemności jego portfela oraz od możliwości i chęci udzielenia mu wsparcia przez rodzinę.

Dodatkowo wysokość stypendiów musi odpowiadać faktycznym zapotrzebowaniom. Takie wsparcie finansowe ma być pomocą, umożliwiającą uzyskanie wykształcenia i zaspokojenie potrzeb życiowych studentów.

Wybór miejsca studiowania

Obecnie zbyt duża część studentów wybiera uczelnie nie takie, jakby chciała, ale te, które są najbliżej albo położone są w miastach, w których student może się łatwiej (taniej) utrzymać. Zwłaszcza osoby pochodzące z małych miejscowości, oddalonych od ośrodków akademickich, są często zmuszane do takich wyborów. W nowym systemie stypendialnym studia mają być dostępne dla wszystkich chętnych.

Stypendia mieszkaniowe mają pomóc osobom z mniejszych miast i z różnych rejonów kraju, ułatwiając im utrzymanie się w wybranym mieście akademickim.
Konieczna jest zmiana sposobu przydzielania miejsc w domach studenckich, które z kolei powinny spełniać warunki umożliwiające codzienne funkcjonowanie. Np. ilość osób w pokojach, ich wyposażenie, dostęp do internetu.

Decyzja o podejmowania pracy zarobkowej

Wielu studentów łączy pracę zarobkową z nauką. Jednak zarówno studia, jak i praca są wymagające, i jedno z nich może być poświęcane kosztem drugiego. Często zdarza się, że podjęcie pracy by mieć środki na edukację oznacza brak czasu na naukę…

W nowym systemie stypendia mają umożliwiać studentom pracę w mniejszym wymiarze i godzenie jej z życiem osobistym i nauką. Mają też pomóc osobom, które nie mogą połączyć nauki z pracą, przez co zmuszone są żyć w trudnych warunkach.

Pamiętamy również, że studia to czas nie tylko nauki, ale także rozwoju osobistego i życia towarzyskiego. To etap, który każdy powinien wspominać z radością. Student to nie maszyna, której zadaniem jest ciągłe krążenie między uczelnią a zakładem pracy. Chcemy dać młodym, zdolnym ludziom prawo do realizacji własnych celów, uprawiania hobby, zabawy, odpoczynku.

Czytelność systemu stypendialnego

Jedną z wad aktualnego systemu jest jego skomplikowanie. Każda uczelnia przyznaje stypendia zgodnie z własnymi wytycznymi, na własnych drukach, w różnych terminach. Często kandydat nie jest w stanie dowiedzieć się, czy będzie przysługiwała mu zapomoga, zanim nie dostanie do rąk indeksu – a wówczas na korektę życiowych planów jest już nieco za późno.

System stypendialny należy ujednolicić i scentralizować. Zasady przyznawania świadczeń materialnych powinny być jasne, czytelne i takie same dla wszystkich uczelni, a informacji o nich udzielać mogłyby także szkoły średnie. Poza tym obszarem pozostaną stypendia uznaniowe, za wyniki, przyznawane przez rektora czy stypendia za wybitne osiągnięcia.

Co konkretnie przyniosą zmiany?

Wszystkie wymienione wyżej cele i pomysły będą miały swoje odbicie w konkretnych liczbach. Sprawią, że studenci w gorszej sytuacji finansowej będą mieli większą pulę środków do podziału. Różnica w wysokości stypendium również będzie widocznie odczuwalna w budżecie studenta.
Nasze szacunki na następne lata przedstawia poniższa tabela:

Kategoria Obecnie (dane za 2019/2020) 2023/2024 (po ew. wejściu reformy w życie) 2030/2031
Budżet na stypendia socjalne ok. 765 mln PLN ok. 1 300 mln PLN ok. 1 900 mln PLN
Liczba beneficjentów 101 811 ok. 112 000 ok. 124 000
Średnie stypendium socjalne (rocznie) 7 513,55 PLN ok. 11 600 PLN ok. 15 300 PLN
Maksymalny próg dochodowy 1 051 PLN ok. 1424 PLN* ok. 1873 PLN*
Budżet – stypendia za wyniki w nauce ok. 600 mln PLN ok. 600 mln PLN** ok. 250 mln PLN

* – szacowana wysokość minimum socjalnego

** – potem stopniowo maleje do 2030 roku do wysokości nie więcej niż 15% wartości budżetu na stypendia socjalne

Jak widać, zmiany zakładają zwiększenie budżetu na stypendia socjalne w skali kraju o blisko 2,5 razy. Kryterium dochodowe, czyli wielkość dochodu na członka gospodarstwa domowego, w wyniku proponowanych zmian zostanie podniesione o ok. 40%, już w pierwszym roku po wejściu reformy. Wskaźnik ten nie był zmieniany od wielu lat, a zarówno wielkość zarobków jak i poziom cen rosną cały czas.

Środki ze stypendiów, między innymi dzięki zmianie sposobu wyliczania dochodu, otrzyma ponad 20 tysięcy osób więcej, niż do tej pory. Pozwoli im to studiować wymarzony kierunek, prowadzić spokojne studenckie życie, nie skupiać się w takim stopniu na konieczności pracy i godzeniu jej z nauką.

W skali roku student odczuje bardzo wyraźną zmianę – średnie stypendium ma wzrosnąć dwukrotnie. Będzie to oznaczało dużo większy komfort nauki i studiów.